DE ARCHIEFKIST VAN DE SPRANGSE KERKERAAD
W.C. Geenen
Tot goed begrip van de hierna volgende notulen van de vergadering van de Kerkeraad van de Hervormde Gemeente te Sprang van 14 maart 1619 lijkt een korte toelichting niet ondienstig. Nadat op 1ste Kerstdag 1610 voor de eerste maal in Sprang het Heilig Avondmaal was gevierd werden op de 2de Kerstdag (een zondag) door de mannelijke lidmaten, die het Avondmaal mee gevierd hadden,de leden van de kerkeraad gekozen. Tot ouderlingen werden gekozen Willem Jacobsz. en Jan Adriaansz. en tot diaken Niclaas Mattheusz, en Tieleman Jacobsz., die deze bediening reeds provisorisch hadden waargenomen. Elk jaar trad een ouderling en diaken af. Ze werden nooit rechtstreeks opnieuw gekozen. Ze legden wel elk jaar verantwoording af van inkomsten en uitgaven, maar bewaarders alle gegevens en rekeningen bij hen zelf thuis. De eerste predikant was Ds. Corn. Hanecop, die in 1616 wordt opgevolgd door Ds. Joh. van der Beeke.
Deze predikant besluit met de kerkeraad in 1619 dat de bescheiden en rekeningen beter in de kerk bewaard kunnen worden, omdat ze anders gemakkelijk door brand of verhuizing verloren kunnen gaan. De oud-diakenen worden verzocht om hun bescheiden en rekeningen bij de kerk in te leveren, maar hiertegen is veel verzet. De eerste eis die werd gesteld was, dat er dan een kist moest komen met drie sloten, waarvan 1 sleutel bij de predikant, 1 bij een ouderling en 1 bij een diaken. Het tweede argument was dat bij de dominee ook veel belangrijke stukken bewaard werden en die moesten dan ook maar opgeborgen worden.
Het resultaat is dat de kerkeraad een dergelijke kist laat maken en dan de stukken laat bezorgen. Er zijn echter 2 personen die er desondanks niet aan mee doen. Er wordt op een ringvergadering in Made een beroep gedaan op de ring en er worden 2 predikanten aangewezen om de zaak op te lossen. Het zijn de predikanten Casparus Nusius van Waspik en Johannes Snetcnus van Besoyen.
Het kost nog wel enige moeite om de beide tegenstribbelende broeders te overtuigen, maar uiteindelijk wordt het toch in der minne geschikt. Vermoedelijk is de kist, die thans achter in de kerk staat, de stille getuige geweest van deze episode.
W.C. Geenen
o – o – o – o – o – o – o
VERGAEDERINGE VAN DEN KERCKERAEDT
Den Predicant ende Kerckenraedt wijselijck overwogen ende overslagen hebbende dat de rekeninge, dewelcke jaerlijkx van den ousten ende afgaenden diacon wert gedaen aengaende sijne ontfanck ende wtgift, niet en is een particuliere rekeninge van die persoon, maer der diaconie als dewelcke spreeckt van soodanige goederen, die tot behoef van den armen jaerlijckx van de diaconen werden ontfangen ende uitgegeven. Dat oock de approbitie ende goetvindige derselven wert bevestigt met onderteekening van den Predicant ende Kerckenraedt, dienvolgende, dat de blamatie ende lasteringe die deselvige altemets van de moet- willige ende vijanden van Godes Kercke souden mogen werden aangedaen niet alleen en souden raken dien diacon maer veel meer den geheelen Kerckenraedt te meer dewijl het ampt der diaconen oock is geg(even) aelmosen te distrybueeren ende uit te deylen dan met consent ende weten van den Kerckenraedt. Dat oock de rekeningen berustende bij den gewesen diaconen, als nu een particulier persoon sijnde, ligtelijck door sijn afsterven ofte door van hier elders met de woon te vertrekken ofte door diergelijcke ende andere oorsaecken meer souden werden verduystert ende verongeluckt ende de Kerckenraedt daerbij ontbloodt sijnde hier niet in soude comen soo volcomelijk ende onw(er)kelijck tegen eenige lasteraers ende moetwilligen verdedigen dat oock uit de voorgaende rekeningen de Kerckenraedt somtijts d'een ofte d'ander heeft op te soecken ende diergelijcke redenen meer. Daerom men oock meer siet dat in meer andere plaatsen ende steden als dorpen de selvige rekeningen bewaert werden als de andere kercken schriften. Soo ist dat den Kerckenraedt gelijckelijck ende eenstemmelijck heeft geresolveert ende besloten, dat voortaen die selvige rekeningen die soo gedaen werden of als nog souden mogen gedaen worden niet langer en souden berusten bij de gewesene diaconen als nu particuliere persoonen sijnde gelijck het tot noch toe geschiet was, maer dat diegene die haere rekeningen gedaen hadden die selvige hen souden werden afgeheyst en bij de andere kerckenschriften bewaert te worden ende dat alsoo oock in totiomen bij de diacon sijne rekeninge gedaen hebben dese selvige daer soude laten om bij dp andere bewaert te worden. Dienvolgens soo is het de persoonen die gedient ende dese rekeningen gedaen hadden soo van den Predicant selve als eenige uit de ouderlingen beginne aengeseyt te worden ende dat nae dese orde dat men de ousten eerst heeft aengesproken ende vermaent om redenen voors(eid)' haere rekeningen in de vergaederinge van den Kerckenraedt over te leveren. Maer alsoo sij ettelijcke mael vermaent sijnde evenwel in gebreke bleven ende haer bij sommige lieten verluyden daertoe ghans niet te willen verstaen overmits sij de rekeningen van de voorgaende predicant Ds Corn. Hanecopio soo sij seyden waren belast te bewaeren, soo ist dat de kerck ontraedt om alle swaericheyt te voorcomen dewelcke scheen dat om sommiger onverstant wille, hier ligte ljck uit soude hebben mogen rijsen ende om oock de selvige rekeningen op het alder minnelijckste ende bequaemste mogen vercrijgen, goet gevonden heeft dat het selvige in de vergaederinge der Predicanten van desen Ringh souden werden voorgedraegen, hetwelcke de Predicant gedaen heeft ende gode advys was, dat de Kerckenraedt met haer begonnen werck soude voortvaeren, dat sij wel deden dat se de gedaene rekeningen niet en lieten berusten bij de gewesene diacone als nu particulier persoon sijnde dewelcke behooren met de andere Kercken schriften bewaert te werden. Daerop nu soo ist dat de Predicant met den Kerckenraedt nog meer ende meer heeft aengehouden ende gearbeidt dat de rekeningen souden werden vergaedert ende bij de ander kerck schriften bewaert dat sulckx ook het advys was van de Predicanten wt de Ringh. Waerop eenige hebben belooft haer rekeninge in te brengen, andere maeken sweericheyt waer de selvige souden worden bewaert ende sloegen voor dat se deselvige niet en begeerden in te brengen voor en aleer sij sagen boven op de Kerckenkamer een kist met drie sloten, waerbij de Predicant eenen sleutel soude hebben, den anderen eenen Ouderling den derden eenen Diacon. Waertoe alhoewel den Predicant met den Kerckenraedt met den eersten niet wel en conden verstaen, overmits daer andere Kerckelijcke schriften daer meer aen gelegen was ten huyse van den Predicant wierden bewaert, dat het oock op meer plaetsen was gebruyckelijck, dat oock het selvige streckte tot bewaerenis van de diaconie als waerwt (waaruit) op soude moeten de middelen nemen om soo eenige eene kist te laeten toe maken als oock om de Kerckecamer te versorgen dat de kist daer in soude mogen versekert sijn. Soo ist dat wij nogtans ons om vredes ende gerustheyts wille hebben geacchmideert nae het wtgeven ende voorslaen van soodanige persoonen ende hebben soodanige eene kist ter plaetse voor laten beschikken, waerop eenige hebben beginnen haere rekeningen in te brengen andere hebben dilay ende wtstel gesocht van de eene kerckelijcke vergaedering tot de ander ende den heer opgesteken. Dan daerop onder anderen sijn Jan Cornelisz. schoenmaker ende David Jansz. beyde gecompareert met haere rekeningen voor den Kerckenraedt op de 27ste Februari anno 1619 om haere rekeninge soo het scheen nevens anderen over te leveren, maer alsoo daer eenig schrift ontbrack van de kist, die bij een van de diakens en vergeten ende dese rekeningen volgens dien op die uer niet en conden in de kiste geleydt worden soo hebben dese persoonen voor dese rekeningen wederom nae hen genomen, geen verlof nog consent daer toe hebbende van den Predicant ofte Kerckenraedt maer wtdruckelijck hen sulckx verbiedende niet te min sij evenwel tegen wil ende danck van den Kerckenraedt daermede henen gegaen. Daernae sijn de voors. persoonen des sondaegs daeraen wederom verwacht geweest om dese rekeningen in den Kerckenraedt over te leveren, doch sijn niet gecompareert.
Derhalve is op den derden Marty anno 1619 in den Kerckenraedt voorgestelt hoe men met dese Persoonen handelen sonde van wegen haere insolentie ende ongehoorsaemheyt bewesen aan den Kerckenraedt als dat sij oock onwillig bleven in het overleveren van de rekeningen. Of het niet goet en waere dewijl de Predicanten van den Ringh op morgen den 4den Marty souden vergaederen, dat ment voorstelde ende haeren goeden ende rijpen raedt daer in volgde. Wiert goet gevonden dat als op heden Willem Jacobsz. sijnde ouste Ouderling haer daervan nog - eens soude aenspreken ende afvraegen oft hen beliefde de rekening nu aen hem over te leveren ofte deselvige nae de middag in de kerck te brengen, dat alsdan de Predicant in de kerck soude comen om deselvige nevens andere die voor den middag waeren overgelevert in de kist te leggen ende bijaldien hij dan noch in gebreke bleef dat de Predicant dan mergen het selvige in de vergaederinge van den Ring soude voorstellen om haeren raedt ende advys daer op te hooren ende te volgen. Doch Jan Cornelisse en heeft de rekeningen aen Willem Jacobsz. niet willen overleveren noch des nae middachs in de kercke brengen opdat se van den Predicant in de kist souden geleydt worden. Want als de Predicant nu op weg was om nae de kercke tot dien eynde te gaen is Jan Cornelisz. schoenmaker hem ontmoetet ende hem aensprekende ende vraegende oft hem de boodtschap van Willem Jacobsz. oock was gedaen heeft wel bekent: Jae, maer als daerop niet passende is sijnen wech henen gegaen sonder te achtervolgen het besluyt ende den last des Kerckenraedts. Dien volgende heeft de Predicant uit de naeme des Kerckenraedts het selvige den Broederen ende Predicanten van den Ring vergaedert sijnde op de Made den 4den Marty aengedient, dewelcke de saek verstaen hebbende sijn aldaer van de vergaederinge tot dese saecke gecommiteert Ds. Johannes Snetcnus Predicant tot Besoyen ende Casparus Nusius Predicant tot Wasbeeck dewelcke alhier volgens haere commissie in den Kerckenraedt tot dien eynde vergaedert sijnde verschenen den 14den Marty Anno 1619 ende hebben nae gedane gebede tot Godt de saeck bij de hant genomen. Ende hen met veele ende verscheyden redenen de billijckheyt, behoorlijckheiyt ende nootwendicheyt van dese sake voorgestelt hebbende als oock haer ongehoorsaemheyt ende wederspannicheyt in de selvige nevens den Kerckenraedt. Soo gelieten sij haer seg oft sij het niet en conden verstaen ende begrijpen namentlijck dat het niet alleen behoorlijck maer oock noodich was, dat dese rekeningen niet langer onder hen als onder particulieren persoonen en souden berusten maer onder den Kerckenraedt nevens andere kerckelijcke schriften, doch sijn, nae dat se daer lang ende veel hadde tegengestrevelt siende dat se niet langer mede door en mochten, bewogen geworden. Se hebben alsdan de rekeningen aen den Kerckenraedt overgelevert ende ingewillicht dat se onder den Kerckenraedt, als voohenen geseyt is, souden berusten ende bewaert worden. Ende sijn alsoo nevens d'andere vergaedert sijne gesloten in de kerckenkiste staende op de kerckenkamer. Ende nae gewoone dancksegginge tot Godt is de vergaederinge in goede eendrachticheyt gescheyden. Actum in onse kerckelijcke vergaederinge gehouden den 14 Marty anno 1619